Çак çул Раççейре Çĕршыв хÿтĕлевçисен çулталăкĕ ятпа иртет. Май уйăхĕнче эпир совет халăхĕ 1941-1945 çулсенчи Аслă Отечественнăй вăрçăра çĕнтернĕренпе 80 çул çитнине паллă тăватпăр.

Çав хушăрах паян пирĕн çарсем Украинăра çапăçаççĕ, ятарлă çар операцине хутшăнаççĕ. Пирĕн çĕршывăн кашни кĕтесĕ-нче, Куславкка муниципалитет округĕн Пăрмас ялĕнче те çĕнтерĕ-ве çывхартассишĕн ырми-канми ĕçлеççĕ. Ытти çĕрти пекех, эпир те маскировка тетелĕсем çыхатпăр. Ку ĕçе 2023 çулхи декабрь уйăхĕнче тытăнтăмăр. Пирĕн хĕрарăмсем питĕ тăрăшуллă: хăйсен вăй-халне, вăхăтне шеллемесĕр, кил тĕрĕшри ĕçĕсене пăрахсах кунсерен Пăрмасри Культура çуртне васкаççĕ. Вĕсем унта ирхине 9 сехет валли пухăнаççĕ те кăнтăрла иртсен 2-3 сехетсенче кăна килĕсене саланаççĕ. Çапла майпа икĕ кун хушшинче 3 сетка ăсталаççĕ. Вĕсен виçисем самай пысăк: тăршшĕ 6 метрпа, сарлакăшĕ 3 метрпа танлашаççĕ.

Ял халăхĕн кил хушшинче тумалли ĕç те çителĕклех. Нумайăшĕ хуçалăхра ĕне, сурăх, чăх-чĕп усрать. Пĕччен пурăнакансем те хăйсене йăпанма йытă е кушак тытаççĕ. Пĕр сăмахпа, кашни çыннăн хăйĕн пурнăçĕ, хăйĕн шăпи. Пенсие тухса тăван яла таврăнса тĕплениччен вĕсенчен чылайăшĕ тĕрлĕ çĕрте ĕçлесе пурăннă. Тĕслĕхрен, Тĕрлемесре çуралса ÿснĕ Татьяна Николаевна Мошкова Çĕнĕ Шупашкарта ача садĕнче тăрăшнă, унтанах тивĕçлĕ канăва тухнă. Мăшăрĕпе пĕр ывăлпа икĕ хĕр пăхса çитĕнтернĕ. Халĕ вара вĕсем Ватнерте пурăнаççĕ: пахчаçимĕç ÿс- тереççĕ, сурăхсем усраççĕ, ватлăх кунĕсенче мăнукĕсемпе, ачисемпе савăнаççĕ. Татьяна Николаевна юрлама, ташлама пит ăста. Ачисемпе мăнукĕсем çинчен хавхаланса каласа парать, майĕпен ялти пурнăçа хăнăхса пырать.

Зоя Витальевна Платонова нумай пулмасть 74 çул тултарчĕ. Маскировка тетелĕсем çыхма пĕр сиктермесĕр тенĕ пек çÿрет. Тăрăшуллă хĕрарăм мăшăрĕпе пилĕк ача пăхса ÿстернĕ, вĕрентсе пурнăç çулĕ çине кăларнă. Халĕ вĕсемпе савăнать, ачисемпе мăнукĕсен пурнăçĕ ăнса пыни ăна та вăй-хăват хушать тесен те йăнăш мар. Вĕсем патне вăл час-часах кайса килме тăрăшать, килĕнче туса илнĕ çимĕçпе сăйлать. Зоя Витальевна çырлана, кăмпана çÿреме юратать. Хăйĕнпе пĕрле ĕçлекенсене техĕмлĕ кăмпапа хăналать. Çавăн пекех вăл алĕç тума ăста: кофтăсем, алсиш-нуски çыхать, пушă вăхăтне пĕрре те усăсăр ирттермест.

Ираида Ананьевна Наумова та Туканаш ялĕнчен пырса çÿрет кунта. Маскировка тетелĕ çыхакансене час-часах кукăль-пÿремеч çитерсе савăнтарать. Вăл та хулара пурăннă, ача садĕнче воспитательница пулса ĕçленĕ. Мăшăрĕпе икĕ хĕрпе пĕр ывăл пăхса ÿстернĕ, пурнăç çулĕ çине кăларнă. Туканашпа Ватнертен пырса çÿрекенсене Пăрмасри территори пайĕн пуçлăхĕ Ирина Юрьевна Андреева машинăпа кайса илет.

Медпунктра ĕçлекен Лариса Геннадьевна Чернова санитаркăна та асăнса хăвармалла. Вăл маскировка тетелĕ çыхма ĕçрен пушă вăхăтра пырать. Хуçалăхĕ те пысăк унăн, çитменнине тата ĕне усрать, çавăн пекех килĕнчи ватăсене те пăхма ĕлкĕрет. Унăн упăшкин амăшĕ 90 çула çитсе пырать, час-часах чирлет. Ватă çынна вăхăтра сиплемелле, апат пĕçерсе çитермелле вĕт. Вăл та мăшăрĕпе пĕрле икĕ ача пăхса ÿстернĕ.

Галина Александровна Архипова хăй вăхăтĕнче Пăрмасри ĕне ферминче ĕçлесе тивĕçлĕ канăва тухнă. Унăн та икĕ хĕрпе пĕр ывăл пур. Хĕрĕсене пурнăçра хăйсен вырăнне тупма пулăшнă. Артур вара водитель профессине алла илнĕ. Галина Александровна пирĕн хушăра чи ăста юрăç шутланать. Ĕçленĕ хушăрах илемлĕ те уçă сассипе тĕрлĕ юрă шăрантарса илет вăл. Вырăсла та, чăвашла та юрлать, пире савăнтарать.

Раиса Ивановна Пралева Пăрмасрах çуралса ÿснĕ, «Родина» СХПКра 30 çул вăй хунă. Халĕ тивĕçлĕ канура. Вăл пирĕн хĕрарăмсем хушшинче чи çамрăкки шутланать.

Мефодий Яковлевпа Владимир Чернов та сетка ăсталакансене тăтăшах пулăшаççĕ. Хăшпĕр чухне кунта арçын алли те питĕ кирлĕ-çке. Мефодий Мефодьевичăн аслă ывăлĕ Андрей ятарлă çар операцийĕ пуçланнă çултанпах унта çапăçать, çĕршыва хÿтĕлет.

Вăт çапла, Пăрмас тăрăхĕнчи ялсенче пурăнакансенчен чылайăшĕ чун-чĕри туртнипе тата хамăр салтаксене кăштах та пулин пулăшас тĕллевпе паян кун та пĕрле пухăнса маскировка тетелĕсем çыхать. Ватлăх енне сулăннă çынсем кунта пĕр-пĕринпе калаçса кăмăлĕсене уçаççĕ, хăйсене канăç паман ыйтусем çинчен кăшт вăхăтлăха та пулин манса кайма тăрăшаççĕ.

Ял халăхĕ сеткăсем çыхнисĕр пуçне салтаксем валли çăм нускисем те çыхса парать, хăшĕсем ентешсене шеллесе вырăн таврашĕ (çемçе утиялсемпе пледсем) те илсе килеççĕ. Чылайăшĕ килĕнче хатĕрленĕ варени, тăварланă е маринадланă пахчаçимĕç сĕнет, вĕсене те хамăр ентешсем патне ăсататпăр.

Пирĕн волонтер Светлана Валерьевна Салахутдинова та питĕ пултаруллă пулнине палăртса хăвармалла. Пĕринче СВОри ентешсем бензинпа ĕçлекен пăчкăн кивĕ цепĕсене ыйтса янăччĕ. Татьяна Мошкова вĕсене шутлă кунсенчех 70 штук ытла пухса пачĕ.

Маскировка тетелĕсене çыхакансене пулăшакансем те пур пирĕн. Вĕсем ятарлă пусмана касса лентăсем чăмаккалаççĕ. Валентина Белова, Людмила Христофорова, Галина Топрисова, Римма Куприянова тăтăшах килсе çÿреççĕ кунта. Çитменнине тата çав лентăсене ахаль çеç çакса ямаççĕ вĕсем, тĕрлĕ тĕслисемпе килĕшÿллĕн тĕрĕ туса панă схемăна тĕпе хурса çыхаççĕ. Тĕрĕссипе, схемăна пăхăнмасан сеткăра шăтăк-çурăксем юлаççĕ. Маскировка тетелĕсем çыхнă чухне хĕрарăмсем вĕсем хамăр салтаксене те, техникăна та сыхласса, инкекрен упрасса шанаççĕ, кĕлтăваççĕ.

Çавăн пекех 90-мĕш псалом çырнă лентăсене чиркÿрен илсе килсе сеткăсем çине тÿрех куçа курăнмалла мар çыхса яратпăр. Сеткăсем çыхмалли материала туянма та ял халăхĕ вырăнти лавккара ятарласа вырнаçтарнă кĕленче банкăра пухăнакан укçа-тенкĕпе усă курать. Пурте вăй çитнĕ таран пулăшма тăрăшаççĕ. Кашни çын ятарлă çар операцийĕ часах вĕçлентĕр тесе Турра кĕлтăвать. Эпир ĕнтĕ 200 яхăн маскировка тетелĕ çыхса фронта ăсатрăмăр, тата тепĕр 21 штук хатĕр. Вĕсене те паян - ыран хамăр салтаксем патне çитерсе парĕç.

Историрен пурте лайăх пĕлетпĕр: Раççей нихăш çĕршыв умĕнче те чĕркÿçленсе курман. Хуть те мĕнле çапăçура та вăл çĕнтерме пултарнă. Халĕ те çаплах пулĕ.

Л. БЕЛОВА.

Редакцирен

Çак йĕркесен авторĕ Лидия Евгеньевна Белова 2023 çулхи декабрь уйăхĕнченпех Пăрмасри Культура çуртне маскировка тетелĕсем çыхма çÿрет. Вăл 73 çула çитнĕ, пилĕк ача пăхса ÿс- тернĕ, ачисене пурне те аслă пĕлÿ пама вăй çитернĕ. Лидия Евгеньвна нумай çул хушши Пăрмас шкулĕнче чăваш чĕлхипе литературине вĕрентнĕ. Мăшăрĕпе пĕрле 46 çул килĕштерсе пурăнаççĕ. Туслă çемьене «Ашшĕ-амăшĕн мухтавĕ» медальпе те наградăланă.